การเล่นเป็นกิจกรรมหลักและมีความสำคัญสำหรับเด็ก กิจกรรมการเล่นทราย เป็นอีกหนึ่งกิจกรรมที่มีประโยชน์อย่างมากในการพัฒนาการเรียนรู้เกี่ยวกับประสาทสัมผัส การรับความรู้สึกของพื้นผิว ส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์และการเล่นบทบาทสมมติ การเล่นทรายช่วยให้เด็กๆ รู้จักการสังเกต การจำแนก เปรียบเทียบ ทั้งยังส่งเสริมความสัมพันธ์กล้ามเนื้อมือและตาได้ดี เช่น การตัก ร่อน เท ชั่ง ตวง และคาดคะเน เป็นต้น นอกจากนี้การเล่นทรายยังช่วยส่งเสริมพัฒนาการทั้ง 4 ด้าน ของเด็กๆ อีกด้วย ในบความนี้จะมาพูกถึงลักษณะของทรายที่ให้เด็กเล่น ประเภทของทราย และประโยชน์ของการเล่นทราย ว่ามีอะไรบ้าง

การเล่นทรายเสริมพัฒนาการ

การเล่นทรายหรือการเล่นเป็นกิจกรรมหลักและมีความสำคัญสำหรับเด็ก เพราะให้เด็กเกิดการพัฒนาและการซึมซับความรู้พื้นฐานต่างๆ เป็นการเรียนรู้ได้อย่างมีประสิทธิภาพผ่านการเล่น เพื่อให้เด็กได้แสดงออกจากการเล่นอย่างเต็มที่ และได้เคลื่อนไหวส่วนต่างๆ ของร่างกายด้วยความสนุกสนานควบคู่กับการเรียนรู้จากประสบการณ์ตรง เด็กในวัย 2-6 ปี มีความต้องการเล่นอยู่ตลอดเวลา เพราะเป็นวัยที่กำลังอยากรู้อยากเห็น เด็กจะมีความสุขมาก ถ้าเราเปิดโอกาสให้เด็กได้เล่นอย่างอิสระโดยไม่ถูกจำกัดเวลา ยิ่งเล่นเลอะยิ่งเยอะประสบการณ์ หลายครั้งที่เจ้าตัวเล็กของเราชอบเล่นดินเล่นทราย การเล่นทรายอาจทำให้เสื้อผ้าเนื้อตัวมอมแมมจนคุณแม่ต้องปวดหัวกัน แต่ถ้าหากการที่เราปล่อยให้ลูกของเราได้มีโอกาสเล่นดินเล่นทรายบ้างจะช่วยพัฒนาการได้เป็นอย่างดี

ลักษณะของทรายที่ควรให้เด็กเล่น

• ทรายก่อสร้าง

การเล่นทรายสามารถใช้ทรายก่อสร้างได้จะมีราคาถูกและหาซื้อง่าย ก่อนการเล่นทรายก่อสร้างควรจะนำมาร่อนเอากรวดก้อนใหญ่ๆ ออก นำแต่เนื้อทรายละเอียดมาให้เด็กเล่น เด็กจะได้ใช้ประสาทสัมผัสที่ดีกว่าการมีกรวด หรือเศษหินปนอยู่ในทราย และที่สำคัญไม่อันตรายต่อมือเด็กด้วย ถ้าผู้ปกครองพอจะมีเวลา ให้นำทรายก่อสร้างมาล้างน้ำประมาณ 4-5 รอบ เพื่อทำความสะอาดล้างสิ่งสกปรกที่มากับทรายออก จากนั้นนำทรายที่ล้างแล้วมาแผ่บนผ้ายางหรือกระดาษ เพื่อตากแดดให้แห้งเมื่อทรายแห้งสนิท เนื้อทรายจะสะอาดนุ่มมือมากทำให้การเล่นทรายของลูกก็จะปลอดภัยต่อมือน้อยๆ

• ทรายทะเล

การเล่นทรายทะเลจะมีสีขาวสวยงามเนื้อทรายละเอียดน่าสัมผัส แต่ราคาค่อนข้างแพง ส่วนมากจะขายเป็นกระสอบ โดย 1 กระสอบราคา 270 บาท ได้ประมาณ 30 กิโลกรัม (ราคาทั่วไปตามท้องตลาด) สำหรับทรายธรรมดาถ้านำมาให้เด็กเล่นแบบปกติ ควรใช้น้ำผสมทรายให้ทรายมีความเปียกอยู่เสมอ เพื่อให้สะดวกต่อการเล่นทรายของเด็ก เพราะทรายจะจับตัวเป็นก้อน การเล่นทรายที่มีความเปียกสามารถก่อเป็นรูปทรงต่างๆ ได้ดีและที่สำคัญ คือป้องกันอันตรายจากทรายที่จะปลิวเข้าตาเด็กได้ด้วย

• ทรายมหัศจรรย์

การเล่นทรายมหัศจรรย์มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า Kinetic Sand (หรือบางคนอาจเรียกทรายแม่เหล็ก) ผู้ปกครองสามารถทำใช้ได้เอง เพราะถ้าซื้อตามร้านค้าราคาจะอยู่ที่ 500 – 850 บาทต่อ 1 กิโลกรัม ในการทำทรายมหัศจรรย์นี้สามารถใช้ได้ทั้งทรายก่อสร้างและทรายทะเล

ประเภทของการเล่นทราย

การเล่นทรายแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ

การเล่นทรายกลางแจ้งควรจัดไว้ในพื้นที่ร่ม และมีพื้นที่เล่นขนาดกว้างพอสำหรับเด็กลงไปเล่นได้ หากอยู่กลางแดดนานจะทำให้เด็กไม่สบายได้

สำหรับการเล่นทรายภายในห้อง กระบะที่ใช้สำหรับเล่นในห้องแนะนำเป็นถาดไม้ หรือกะละมังพลาสติกสี่ทรงเหลี่ยมผืนผ้า ขนาดกว้าง 34 เซนติเมตร ยาว 50 เซนติเมตร หรือจะใหญ่กว่านี้ได้ ที่แนะนำกะละมังพลาสติกเพราะหาได้ซื้อง่ายและราคาไม่แพง เวลาเล่นควรหาผ้ายางรองใต้กระบะทรายเพื่อเวลาเล่นมีเศษทรายเลอะหรือหกออกนอกกระบะจะได้ทำความสะอาดได้ง่าย แล้วอย่าลืมเวลาเลิกเล่นทรายในบ่อหรือในกระบะแล้วทุกครั้งให้ใช้ผ้ายางคลุมเพื่อป้องกันแมลงตัวเล็กๆ หรือสิ่งแปลกปลอมตกลงไปในทราย เพื่อความปลอดภัยของเด็กๆ

วิธีการทำทรายมหัศจรรย์

วัสดุอุปกรณ์ในการเล่นทรายสำหรับเด็ก ควรเป็นวัสดุที่ไม่แหลมคม เช่น จาน ชาม ถ้วย ช้อน พลาสติกที่ไม่ใช้แล้ว กระชอนร่อนทราย แม่พิมพ์ต่างๆ ตัวตุ๊กตาสัตว์ต่างๆ กิ่งไม้แห้งเล็กๆ หรืออุปกรณ์ตักทรายที่มีขายในตลาดทั่วไปนอกจากนี้มีวิธีการทำ ทรายมหัศจรรย์ ง่ายๆ สำหรับผู้ปกครองที่สนใจได้ทดลองทำ เพื่อนำไปทำกิจกรรมและเล่นกับเด็กๆ กัน

อุปกรณ์

ขั้นตอนการทำ

1. ใส่ทรายปริมาณ 500 กรัม กาวและสบู่ ลงในภาชนะสำหรับผสม แล้วคลุกเคล้าส่วนผสมต่างๆ ให้เข้ากัน โดยในขั้นตอนนี้แนะนำให้ผู้ปกครองใส่ถุงมือด้วย เพราะในการคลุกแรกๆ กาวยังไม่จับตัวกับทราย ทำให้ค่อนข้างเหนียวและติดมือ สบู่เหลวที่นำมาผสม แนะนำเป็นยี่ห้อ BeNice เพราะเท่าที่เราได้ทดลองทำมาทั้งหมด ยี่ห้อนี้ได้ผลดีที่สุด หากหาทรายทะเลไม่ได้ และต้องการใช้ทรายก่อสร้างที่หาได้ง่ายกว่า ควรนำมาร่อนเศษหินออกแล้วล้างน้ำให้สะอาด และต้องนำไปตากให้แห้งสนิท ถ้าทรายไม่แห้ง เวลาทำอาจไม่ได้ผล

2. คลุกเคล้าส่วนผสมไปเรื่อยๆ จนจับตัวกันเป็นก้อน ให้ใส่น้ำยาล้างคอนแทคเลนส์ลงไปแล้วคลุกเคล้าไปเรื่อยๆ จนกว่าเนื้อจะเหนียวและมีความยืด น้ำยาล้างคอนแทคเลนส์ยี่ห้อที่แนะนำคือ renu fresh ซึ่งสามารถหาซื้อได้ตามร้านขายแว่นและร้านขายยาทั่วไป

3. เมื่อคลุกเคล้าส่วนผสมจนได้เนื้อทรายที่เหนียวและยืดพอสมควรแล้ว ให้คุณครูและผู้ปกครองทยอยใส่ทรายที่เหลือลงไป โดยอาจเททรายที่เหลือลงไปครึ่งหนึ่งก่อน คลุกให้เข้ากัน หลังจากนั้นใส่อีกครึ่งลงไปจนหมด แล้วคลุกส่วนผสมต่างๆ ให้เข้ากันอีกครั้ง

4. คลุกเคล้าส่วนผสมไปเรื่อยๆ จนกว่าเนื้อทรายจะไม่เหนียวหรือร่วนจนเกินไป ที่สำคัญต้องสามารถปั้นเป็นก้อนได้ และเมื่อนำทรายมาใส่แม่พิมพ์แล้วเนื้อทรายต้องไม่แตกออกจากกัน

ถ้ารู้สึกว่าเนื้อทรายยังเหนียวเกินไป ให้ใส่ทรายเพิ่มลงไปทีล่ะนิดแล้วนวดให้เข้ากัน จนกว่าจะได้เนื้อทรายอย่างที่ต้องการ หรือถ้ารู้สึกว่าเนื้อทรายร่วนเกินไปให้ใส่น้ำลงไปทีละ 1-2 ช้อนชา แล้วนวดให้เข้ากันเนื้อทรายก็จะเกาะตัวและเหนียวขึ้น แต่ถ้ายังไม่เหนียวขึ้นให้หยดน้ำยาล้างคอนแทคเลนส์ 1-2 หยดก็จะช่วยได้

ทั้งนี้ต้องบอกก่อนว่าการคลุกส่วนผสมต่างๆ ใช้เวลาพอสมควร เพราะฉะนั้นผู้ปกครองต้องใจเย็นและมีความอดทน โดยเฉพาะขั้นตอนนี้จะใช้เวลามากกว่าขั้นตอนอื่นๆ อย่ารีบร้อนใส่ทรายหรือน้ำลงไปพร้อมกันทีเดียวจนหมด

5. เมื่อเราได้เนื้อทรายอย่างที่ต้องการแล้ว ก็มาถึงขั้นตอนการใส่สีและกากเพชร เพื่อเพิ่มสีสันให้กับทราย เพราะทรายที่มีสีสันสดใสนั้น สามารถดึงดูดความสนใจของเด็กๆ ได้ดีและในขณะที่เล่นยังสามารถสร้างจินตนาการให้เด็กๆ ได้มากขึ้นอีกด้วย

6. เพียงเท่านี้ก็จะได้ทรายมหัศจรรย์ สามารถนำไปให้เด็กๆ ได้เล่นอย่างสนุกสนาน ปลอดภัย และที่สำคัญทำได้ง่ายๆ ในราคาประหยัด

บทสรุป

ไม่ว่าจะเปนการเล่นแบบไหนของเด็กจะแฝงด้วยประโยชน์ และการเรียนรู้ต่างๆ มากมาย ในบทความนี้ได้พูดถึงการเล่นทรายและการทำทรายขึ้นมาเอง ทำให้เด็กๆ ได้เรีรยนรู้และเข้าใจเกี่ยวกับวิทยาศาสตร์ เช่น การทดลอง สังเกต การเปลี่ยนแปลงของทรายแห้ง ทรายเปียก และทรายวิทยาศาสตร์ว่ามีความแตกต่างกันอย่างไร เป็นต้น นอกจากนี้ยังฝึกทักษะด้านสังคมและอารมณ์ให้เด็ก ในการเล่นร่วมกันและรู้จักแบ่งปัน ให้เด็กๆ ได้รู้จักสำรวจและเพลิดเพลินไปกับประสบการณ์ทางประสาทสัมผัสในการเล่นทรายคุณพ่อคุณแม่ที่กลัวว่าการเล่นทรายจะทำให้ลูกเปื้อน ก็ไม่ต้องกังวลไปมากถ้าเปื้อนก็สามารถทำความสะอาดได้ ควรมองที่ประโยชน์ที่ลูกได้จากการเล่นทรายเพื่อให้ลูกน้อยได้เล่นอย่างสนุกและมีความสุข

เรื่องอื่นๆ ที่น่าสนใจเกี่ยวกับเด็ก

• ลูกไม่กินข้าวเช้า มีวิธีแก้ไขได้อย่างไร
• สอนลูกแต่งตัว เริ่มสอนอย่างไร และมีประโยชน์อย่างไรบ้าง
• หนังสือผ้า ไอเทมเด็ดเสริมจินตนาการและช่วยพัฒนาการลูกน้อย
• ฝึกลูกขับถ่าย มีเทคนิคอย่างไร
• ลูกแพ้เหงื่อ มีวิธีรักษาและป้องกันได้อย่างไร
• การดูแลเส้นผมลูก อย่างไรให้ผมสวยสุขภาพดี

ที่มาของบทความ

• https://www.youngciety.com 
• https://www.drnoithefamily.com 
• https://www.istockphoto.com /1
• https://www.istockphoto.com/2